Ebale Lualaba

Rivière Lualaba

Ebale Lualaba, (na kikongo: Nzâdi Lwâlâba,na swahili: Mto Lwâlâba) epanzanaka mobimba na etuka ya ɛsti ya Ekolo Congo démocratique. Epesaka mai mingi na ebale Congo, nzoka nde esika ebale Congo ebandaka eyebani na nkombo ya Chambeshi pene na ndelo ya Zambie (Rhodésie). Ebale Lualaba ezali na bolai ya kilomɛtɛlɛ 1 800. Ebandeli na yango ezali na sudi-ɛsti ya mboka, pene na Musofi mpe Lubumbashi, na province ya Katanga, pembeni ya etando ya motako ya Zambie.

Nkombo ya mboka

Nkombo ya Lualaba euti na minoko ya Bantu oyo elobamaka na etuka oyo ezali kolobela bato ya etuka ya Luba oyo bafandaka na mabongo na yango epai Lua mbala mingi elakisi ebale  to  mai , ntango  Laba    elakisi esika. Bato ya Mpoto oyo bakendeki kotala mokili na ekeke ya zomi na libwa, lokola David Livingstone mpe Henry Morton Stanley, basalelaki liloba oyo mpo na kolobela biteni ya Ebale Congo ya likolo mpe bapalanganisaki nkombo yango na mokili mobimba.

Lisolo

Ebale Lualaba ezalaki na ntina mingi na lisoló ya etúka, na ndakisa na eleko ya kala ya koloniale, ntango ezalaki kosalelama lokola nzela ya mombongo mpo na ba mituka oyo etambolaka na motuka oyo ezalaki komema mpɛmbɛ ya nzoku mpe baombo. Na eleko ya boyangeli ya ekólo Belgique, bato bazalaki kosalela yango mpo na kosala mibembo na masuwa mpe mpo na kobimisa mabanga ya ntalo, mpo na ebele ya kwivre mpe ya cobalt oyo ezalaki na esika yango. Lelo oyo, Lualaba ezali na boyokani na bokóli ya mombongo mpe ya nkita ya RDC.

Ndimbola

Kotambola na mai

Ebale Lualaba ebandaka na etuka ya Kambove pene na bangomba ya Kundelungu mpe na engumba ya Musofi, na etuka ya Haut-Katanga, ekatisaka na etuka ya Mutshatsha mpe Lubudi liboso ya kokoba mobembo na yango na etuka ya Haut-Lomami. Ebale yango ezali na ntaka ya kilomɛtrɛ soki 1 800, mpe ebandi na Ebale Congo. Na ba rapides mpe ba cascades na yango ya kitoko, lokola oyo ya Wagenia mpe Boyoma na Kisangani mpe Nzilo na Lualaba, Lualaba ezali nzela ya mayi ya makasi, kasi ezali mpasi mpo na kotambola na biteni na yango.

Mikili

Klima

Ebale Lualaba ekatisaka bituka mingi na sudi-ɛsti ya RDC, na ndakisa Haut-Katanga, Lualaba, Haut-Lomami, mpe Maniema. Etúká yango ezalaka na molunge makasi (ouest) mpe eleko ya mbula (kobanda sanza ya zomi kino sanza ya mitano) mpe eleko ya elanga (sanza ya motoba kino sanza ya libwa).

Mbula mingi oyo ebɛtaka na lobwaku ya Lualaba nde esalaka ete ebale yango etonda mpe ebaluka na kolanda bileko. Ebale yango ezali mpe na bisika ndenge na ndenge ya malamu, na ndakisa bazamba ya mikili ya molunge mpe bikelamu ndenge na ndenge.

Nzela

Ebale Lualaba elekaka na bisika ndenge na ndenge mpe na bangomba ya milai liboso ekóma ebale Congo na Kisangani. Kati na makambo ya ntina mingi:

• Euti na: Ngomba ya Katanga

• Esika ya pɔtɔpɔtɔ: Ebandi kotambola na Bukama, ezali kobalukabaluka na katikati ya Laki Upemba mpe Laki Kisale

• Mabulu ya mai mpe bangomba: Porte de l'Enfer na Kongolo mpe bangomba oyo eyebani mingi na nkombo ya Boyoma Falls to Stanley Falls

• Kotambola na mai na ntango mosusu: Biteni ya mai oyo ekoki kotambwisama na mai ezali na bolai ya kilomɛtrɛ soki 1 000, mpe na biteni mosusu, mai ezali na mipɛpɛ makasi oyo ekoki koleka te.

Ezali mpe ndelo ya Parc national ya  Upemba, esika moko oyo ezali na bikelamu ndenge na ndenge.

Bitima ya mai

Lualaba eleisami na bibale minene mingi, mingimingi:

1. Ebale Ulindi;
2. Ebale Lukuga (oyo esangisi Laki Tanganyika);
3. Ebale Lufira;
4. Ebale Luvua;
5. Ebale Elila.

Bitima oyo bizali kosunga mpo na kobakisa bozwi ya mai mpe Ekoloji ya etando ya mai

Koyekola mai

Na molai ya kilomɛtrɛ soki 1 800, ebale Lualaba ezali na ntina mingi mpo na kobongwana ya mai na RDC. Ezali kopesa mai na balaki mingi, ezali kosala bisika ya malili oyo etondi na bikelamu ndenge na ndenge mpe ezali lokola esika ya kobomba mai mpo na bato oyo bazali zingazinga.