Pɔso mosántu

Pɔsɔ mosantu ezali, mpo na baklisto, pɔsɔ liboso ya Pasika mpe eteni ya nsuka ya Karezimo. Ezali na mokano ya kokanisa Pasi ya Klisto. Tridum ya Pasika ya Pasi mpe Lisekwa ya Klisto ebandi na mpokwa ya mokolo ya minei ya poso oyo mpe esukaka na mpokwa ya mokolo ya lomingo ya Pasika. Mikolo misato oyo ezali nsuka ya mobu ya mabondeli mpo na liwa na yé ndé Klisto abebisaki liwa mpe na lisekwa na yé nde azongisaki bomoi.

Pɔso mosántu na Bilbao na Espani

Pɔsɔ mosantu ezali na milulu ya liturgie oyo esalemaka kaka mbala moko na mbula. Ya liboso kati na yango ezali Eyenga ya mandalala.

Eyenga mandalala

Pɔsɔ Mosantu ebandi na mokolo ya Eyenga mandalala, oyo etalelami lokola moko ya biyenga minene zomi na mibale ya mbula ya mabondeli. Ezali mokolo ya ezalí Eyenga ya lomíngo mpé ya esengo, awa ezali kosepelana bokɔti ya Klisto Yésu na Yelusaleme, epai bato oyo basimbaka mandalala bayambi ye na elonga. Bandimi bamemaka mokolo oyo mandalala mpe nganga-nzambe apambolaka bango. Kasi, koya ya Klisto na Yelusaleme ezali ebandeli ya Pasi ya Klisto, epai na yango azali kokende liboso na bolingo na ye moko. Mokolo ya lomingo oyo efungoli Poso Mosantu. Na Lingomba ya Katolike, etangimi kuna lisolo ya Pasi ya Klisto (1962: Pasi pona santu Matai; 1969: na ngala na ngala, santu Matai, santu Marko to santu Luka).

Na ebondeleli ya Byzance, na bokeseni na biyenga nionso mosusu ya Karezimo, libóndeli ya santu Jean Chrysostome esalemaka, kasi ya santu Basilique te. Eyenga ya mandalala ezali na boyokani makasi na mokólo ya motoba (samedi) oyo ezali liboso na yango, tango bakanisaka lisekwa ya Lazare ná Klisto. Mokóló ya motóbá ya Lazare mpe eyenga ya mandalala ya Yésu ezali mikolo mibale ekesani na eleko ya bolengeli mpo na Pasika, mpe esalaka lokóla mbongwana kati na Karezimo, oyo etali mingi bokila bileyi, mpe Poso Mosantu, oyo ezali kokanisa bomati na Pasi mpe Libombami ya Ekulusu.

Mokolo ya liboso, Mokolo ya mibalé mpé mokolo ya misato.

Kobanda na mokolo ya liboso kino mokolo ya misato ya pɔso mosántu, milulu ya nkaka ezali lisusu te na Lingomba ya Katolike, longola se Misa ya Klisto, oyo mbala mingi esalemaka na mokolo ya minei na ntongo, kasi ekoki komemama liboso na mokolo moko ya liboso ya Poso Mosantu. Yambo ya 1969, na bonkoko ya Baloma, Pasi pona santu Marc (na mokolo ya mibale) mpe Pasi pona santu Luka (mokolo ya misato) ezalaki kotangama na Misa lokola Nsango Malamu.

Na mokolo ya minei ya monene, na Lingomba ya Katolike (to na mokolo ya misato mosantu na ba diocèses mosusu, mpe mingi mingi na mokolo ya mibale na France), lipamboli ya mafuta ya bule mpe kosala chrisme mosantu na ndakonzambe na episkopo esalemaka; ezali Misa ya Chrism. Kosukola makolo esalemaka na nsima ya midi to na misa ya mpokwa. Na mpokwa, misa ya mibale esalemaka, Misa ya Elambo ya Nsuka. Oyo ezali misa ya suka liboso ya yango na butu ya Pasika.

Mokolo ya mínei mosántu

Na mokolo ya minei ya monene, na Lingomba ya Katolike (to na mokolo ya misato mosantu na ba diocèses mosusu, mpe mingi mingi na mokolo ya mibale na France), lipamboli ya mafuta ya bule mpe kosala chrisme mosantu na ndakonzambe na episkopo esalemaka; ezali Misa ya Chrism. Kosukola makolo esalemaka na nsima ya midi to na misa ya mpokwa. Na mpokwa, misa ya mibale esalemaka, Misa ya Elambo ya Nsuka. Oyo ezali misa ya suka liboso ya yango na butu ya Pasika.

Na molulu ya Byzance, makambo misato ekanisami na mokolo ya minei ya monene: kosukola makolo, elambo ya mpokwa ya kobombama, mpe kotɛka Yudasi. Ba vespers esangani na Liturgie ya santu Basili Monene. Na ba monastères mpe na ba cathédrales, episkopo to abbé asukolaka makolo ya mibali zomi na mibale, ba nganga-nzambe to basango.