Parke ya ekólo Salonga

Parc national ya Salonga ezali parc national ya République démocratique du Congo.

Ebongisamaki na mibu ya 1940 na likanisi ya kosala na eteni ya cuvette ya Congo esika ya kobombama ya mobimba mpo na kobatela litika ya zamba ya équatorial, Ebandaki kosalema na 1970 na bituka ya Bandundu, Equateur mpe Kasaï-Occidental, mpona kobikisa ba Bonobo mpe ba éléphants de forêt ya Afrika. Parke yango ezali na bonene ya kilomɛtrɛ-kare 36.000 mpe ezali na bazamba ya mikili ya molunge oyo eleki monene na Afrika mpe ezali parke ya mibale na mokili mobimba (nsima ya parke ya Wood Buffalo na Canada).

Na nzela ya mai kaka nde okoki kokoma kuna, ezali na bikelamu oyo ezali na likama ya kosila te, na ndakisa paon ya Congo, chimpanzé nain to Bonobo , nzoku ya zamba (Loxodonta cyclotis) mpe gavial ya Afrika, oyo eyebani mpe na nkombo ya ⁇ ngando ya lokuta.

Kobanda 2016, WWF ezali na boyokani na ICCN (ekólo oyo etalelaka kobatela bisika ya nature ya Congo) mpo na kokamba Parc. Na 1984, UNESCO etyaki yango na molɔngɔ ya biloko ya motuya na mokili. Tii na mobu 1999, ezali kaka yango moko na kati ya Parke ya ekólo yango oyo ekɔtaki na liste ya biloko ya mokili oyo ezali na likama te, mpamba te ezali pembeni ya esika oyo babengi Patrimoine mondial de l'humanité na bisika ya mobulu ya mibu mingi na Est ya mboka, atako bitumba Na nsima, bato ya Congo babundaki etumba ya mibale ya mokili mobimba. Atángaki yango na 1999 mpe alongolaki yango na 2021. Parkɛ ya ekólo Salonga ezali na sudi ya Équateur, na katikati ya latitude 1° mpe 3° 30' ya sudi mpe longitude 20° mpe 23° ya ɛsti. Ezali na biteni mibale ya zamba oyo ezali naino malamu te, oyo ezali na bisika ya malili. Biteni oyo mibale ekabwani na etando ya kilomɛtrɛ 40 na nɔrdi na ebale Loile mpe na sudi na ebale Luilaka. Esika yango ezali na kati ya parke te mpo ezali esika kaka moko oyo bato bafandaka na Monkoto. Kuna nde batongaki ba mboka ya bato oyo bakimá mboka na kati ya parke. Parkɛ yango ezali monene koleka Belgique mpe ezali na bitúká minei: Bandundu, Kasaï-Occidental, mpe Province Orientale.

Parke na biteni mibale

Mpo na bantina ya kala, parke ekabolamaki na biteni motoba (Monkoto, Mondjoku, Washikengo, Yoketelu, Anga mpe Mundja) mpe na biteni mibale oyo ekabolamaki na nzela ya 'libándá ya parke' ya kilomɛtrɛ soki 40 mpe oyo ezali na bonene ya kilomɛtrɛ-kare koleka 10 000. Etando yango, oyo ezali na bato mingi ya mboka yango, ezali mpe kokabola mabelé. Mbala mosusu emonisami lokola esika ya bokabwani kati na biteni ya nord mpe ya sud ya parc, basalaki ba études ya bio-surveillance na bato ya mboka oyo bateyami mpo na yango.

Biteni yango mibale (secteurs) ezali:

• Eteni ya nɔrdi: ezali na ntaka ya 300 m na wɛsti, ezali komata na ɛsti mpe ezali kokóma na ntaka ya 350 m. Lisusu, ezipami mobimba na zamba ya équateur, ya mabele ya kokauka likolo ya ba hydromorphes, kala bisika ya koleisa ba éléphants oyo bazwaki mpasi ya bokangami makasi ya bokangami kasi bituluku ya ba éléphants ezalaki naino awa na ebandeli ya ekeke ya 21.

Eteni ya wɛ́sti ya etando yango ezali na etando ya mabangamabanga epai bibale bizali minene mpe bizali na bibale oyo bizali kobalukabaluka mpe bibale oyo bizali na bitima ya pɔtɔpɔ́tɔ (na bisika mosusu ezali na ntaka ya kilomɛtɛlɛ 1 kino 4 na ngámbo nyonso mibale). Na ngámbo ya ɛsti ya esika yango tii na esika oyo babengi Mondjoku, esika yango ebongwanaka mpe etombwanaka mingi; mabwaku ekómaka mabulumabulu mpe bibale ekitaka na nse ya bangomba, oyo ntango mosusu ekoki kokóma na mɛtrɛ 80. Bato ya Kitawal bafandaka na etúká yango mpe basalaka bilanga na esika oyo batumbaka bibwɛlɛ, balukaka nkoni mpo na mɔtɔ mpe kosala bamasuwa, mpe balukaka mafuta ya nzoi. Yango ezali kobimisa mɔ́tɔ, kokata bazamba mpo na kolona biloko ya kolya, mpe kokata nkoni mpo na mɔ́tɔ.

• Etúká ya Sudi; na likoló mpenza (soki mɛtrɛ 350 na nɔrdi-wɛsti, na sudi-ɛsti ekómi na mɛtrɛ 700). Ekangisi molongo ya ngomba oyo ekaboli bisika oyo ebale Luilaka eutaka na nɔrdi, Likoro na wɛsti mpe Lukenie na sudi.

Bato ya Yaelima bafandaka na esika yango mpe basalelaka zamba yango mpo na bamposa na bango moko (kolya, koboma nyama, kosala bilanga, kopelisa mɔtɔ, kotonga bandako, mpe kosala bamasuwa ya masuwa); bato mosusu ya ekólo Pygmées bafandaka na 30% ya esika yango ya sudi.

Point chaud de biodiversité, encore mal inventorié

Lokola esika yango ezali na mai mingi mpe ezali mpasi mpo na kokɔta kuna, bato ya mobulu oyo bazalaki na mindoki bapekisaki bato ya siansi mpe bato oyo babatelaka zamba bákɔta te.

Mpe mpo na bandelo oyo mapango ya banzete etyaka na bililingi oyo bazwaka na basatelite, bato bayebi mpenza te mitindo ya bikelamu oyo ezali na parke yango. Kasi, kobanda 1997 tii 2005, bamonaki mitindo 52 ya banyama oyo emɛlisaka bana mabɛlɛ (kati na yango mitindo 8 ya nyama babengi primat) mpe mitindo 132 ya banzete na bisika 11 oyo ezali na kati ya zamba yango.