Sidá

Útá Wikipedia.
(Eyendísí útá Sida)


Óyo ezalí ndámbo. Okoki kosálisa mpé kosungǎ.
Estimation de la répartition des personnes séropositives fin 2003

Sidá (SIDA: Syndrome d’immunodéficience acquise na lifalansé; bokɔnɔ bwa bolɛmbisi makila na lingála) epɛ́samaka na vilúsu.

Ngɛngɛ óyo epɛ́saka bokɔnɔ bwa Sidá elímbisaka bokási bwa makilá ya moto. Ntángo ngɛngɛ êná ekɔ́tí na nzóto ya moto, ekoboma bakɛ́ngɛli ba makilá. Mpɔ̂ bangó ndé bapekisaka bokɔnɔ bokɔ́ta o nzóto ya moto. « Kobɛ́la bokɔnɔ bwa sida » elingí koloba ’te ngéngé yangó ekɔ́tí na nzóto ya moto mpé nsima ya mikɔlɔ akobɛ́la.

Sidá ebómbanaka mobú míngi o káti ya nzóto[kokoma | kobɔngisa mosólo]

Nsima ya bokɔ́tɛli bwa ngɛngɛ o nzóto, ekokí koleka mobú míngi libosó nzóto elakísí kobɛ́la. Yangó wâná, nsima ya koyéba ’te ngɛngɛ ekɔ́tɛ́lí moto o nzóto, esɛ́ngɛ́lí kokɛndɛ nɔkí komɔ́na móngana.

Sɔ́kí na mokɔlɔ mwa lɛlɔ́, mínganga naíno basúkisi bokɔnɔ bwa Sida tɛ́, kasi nkísi ezalí mpɔ̂ ya kolɛ́mbisa bokási bwa ngɛngɛ êná. Nkísi wâná ndé ekopekisa nzóto ya moto ebɛ́la nɔkí bokɔnɔ bwa Sida.

Nsima ya bokɔ́tɛli bwa ngɛngɛ o nzóto, tokokí kopɛ́sa ngɛngɛ êná na moto mosúsu. Ngɛngɛ ekokí kopɛ́sama atâ sɔ́kí nzóto ya mokúmbi ngɛngɛ êná elakísí kobɛ́la tɛ́.

Ndéngé níni ngɛngɛ ya Sidá epɛ́samaka ?[kokoma | kobɔngisa mosólo]

Ndéngé ya sida ekokí kotela moto o nzóto ntángo ya botámboli ya mwǎsí na mobáli sɔ́kí bamíkébísí tɛ́ na ekopekisa, tǒ ntángo ya bopɛ́si makilá, tǒ ntángo mwǎsí akúmbi zémi, sɔ́kí azalí na ngɛngɛ ya Sida akokí kopɛ́sa na mwǎna.

Ntángo ya botámboli ya mwǎsí na mobáli, sɔ́kí tomíkébísí na ekopekisa tɛ́ :

  • Mobáli nyɔ́nsɔ óyo azalí na ngɛngɛ ya Sida, akokí kopɛ́sa yangó mwǎsi ;
  • Mwǎsí nyɔ́nsɔ óyo azalí na ngɛngɛ ya Sida, akokí mpé kopɛ́sa yango ya mobáli ;
  • Mpɔ̂ ya baye bakɛndɛkɛ mibáli na mibáli, mɔ̌kɔ́ akokí kopɛ́sa moníngá ngɛngɛ ya Sida.

Mwǎsí ya zémi, sɔ́kí azalí na ngɛngɛ ya Sida na nzóto, akokí kopɛ́sa yangó na ndéngé misátó:

  • ntángo mwǎna azalí na libumu;
  • ntángo ya kobóta;
  • ntángo ya komɛlisa mwǎna mabɛ́lɛ.

Ndénǵe níni tokokí komíkébisa na ngɛngɛ ya Sida ?[kokoma | kobɔngisa mosólo]

Ntángo ya botámboli ya mwǎsí na mobáli : Káka ndé ekopekisa ekokí kopekisa ngɛngɛ ya Sida. Tokokí kosómba ebáteli na bisíká biyíké : esíká batɛ́kaka nkísi, makáyámasanga.

Tálá mpé[kokoma | kobɔngisa mosólo]