Kimpa Vita

Kimpa Vita, Kimpa Mvita, Cimpa Vita to Tsimpa Vita (abotami na Mbanza Kongo, lelo na Angola, 1684 – akufi na Evolulu, lelo na Angola, o mokolo 2 sanza ya nsambo 1706 ), ayebani mpe na kombo na ye ya Portugais Dona Beatriz, ezali mosakoli moko ya Kongo, mobandisi mpe mokambi ya mouvement Antonianiste, lolenge moko ya syncretisme kati na Lingomba ya Katolike mpe mangomba ya bonkoko ya Kongo. Abundaki mpo na bosangisi ya bokonzi ya Kongo, na nse ya mobulu ya ba portugais. ; bakangaki ye na ba Capucins, bakatelaki ye etumbu ya koni mpe batumbaki ye na bomoi na mitindo ya Mokonzi Dom Pedro IV, o mokolo ya 2 sanza ya nsambo 1706

Azali moko ya bato mingi te oyo bazalaki kofanda na libongo ya Atlantique ya Afilika na eleko wana, oyo mikanda mingi ezo lobela yango ezali  : ba journals, ba rapports na ba lettres ya ba missionnaires capucins minei ya Italie oyo bazalaki kosala na région wana (Luca da Caltanissetta, Marcellino d’Atri, Bernardo da Gallo mpe Lorenzo da Lucca).

Biografi ya bomoi ya bato

Abotamaki kati na 1684 mpe 1686 na libota ya bato ya lokumu ya Kongo, Kimpa Vita abatisamaki na mokolo oyo eyebani te, mbala mosusu na nganga-nzambe moko ya bato ya mposo ndenge na ndenge oyo awutaki na Angola, Luis de Mendonça. Na ntango wana, eteni monene ya bato ya Bokonzi ya Kongo bazalaki Bakatolike, mosala ya kosakola nsango malamu ebandaki na nsuka ya XV siecle na batisimo ya Nzinga Nkuwu na kombo ya Jean 1er. Akolaki na eleko oyo etumba ya bana-mboka ezalaki koleka kati na bituluku ndenge na ndenge na kati ya Bokonzi ya Kongo, oyo elɛmbisamaki mpo na bitumba oyo ezalaki kosila te na Portugal ( Etumba ya Ambuila ) mpe bato mosusu ya pembeni pembeni. Uta bolenge na ye, bayebaki ye lokola nganga marinda, mosangani kati na bato mpe mokili ya bilimu  ; abandaki na kati ya société secrete oyo eyebani na kombo ya kimpasi . Mission ya société Kimpasi ezalaki ya kolongola bato na ba milimo mabe na nzela ya ba cérémonies ya exorcisme oyo babengaka mbumba kindonga .

Azali na bopusi ya bisakweli ya Appolonia Mafuta “Fumaria», oyo asakoli etumbu ya nzambe mpe azalaki kotambola na libanga oyo azalaki kolakisa lokola motó ya Klisto oyo ebebisami na mabe ya bato . Kobanda 1703 to 1704, Kimpa Vita alobaki ete azwaki bimoniseli, mpe asakolaki ete Nzambe akopesa etumbu na bavandi ya mboka soki basangisi yango te, na São Salvador lokola mboka-mokonzi na yango. Ezali mpe koteya ete bamisionɛrɛ ya mindele babebisaki nsango ya nzambe mpo na kokosa bato moindo . Mokonzi Petelo IV azali kotánga nsango na ye, kasi azali mosika na ye.

Epayi mosusu, azali kosungama na bato ya lokumu mingi ya Kongo kati na bango mwasi ya Peter IV ya Kongo, Hipolyta, na Pedro Constantinho da Silva, moko ya ba généraux ya armée royale, mpe mingi bayaka kofanda na ye na São Salvador, esika ezwi bitika ya ndako ya nzambe ya kala (Peter IV azwaki lisusu São Salvador na 1696, kasi na nsima atikaki yango, mpo azalaki kobanga ete mokonzi moko ya pembeni abɛta ye). Kimpa Vita eteyaka ete Yesu, bantoma na ye mpe bato mingi ya Biblia bazali moindo mpe bazali mingi mingi bato ya Bisi Kongo (peuple ya solo oyo baponami). Ezali koteya ete Mokili Mosantu ya solo ezali Kongo mpe na ntango moko ezali komonisa Sao Salvador lokola Yelusaleme ya likoló . Na nsima asakoli ete esengeli kotalela Mokonzi Antoine I (Nvita Nkanga na Kikongo) lokola “ . messiah ", Kimpa Vita alobaki ete ye moko azalaki na molimo na ye. Balobaka ete akufaka mokolo nyonso ya mitano mpe asekwaka mokolo nyonso ya lomingo, nsima ya kolekisa mikolo mibale na kosolola na Nzambe.

Kimpa Vita abongoli mabondeli mosusu ya Lingomba ya Katolike, mingi mingi Ave Maria mpe Salve Regina, oyo abongolaka na “ Salve Antoniana , ".

Mouvement na ye babengaka yango Antonien to Antonianiste ; bamisionɛrɛ bapanzaki mateya na ye na bitúká mosusu ya mboka. Endimi bokonzi ya pápe kasi azalaki koyina bamisionɛrɛ ya Mpoto, oyo bazalaka mingi mingi na libongo ya Atlantique. Peter IV, oyo amitungisaki mpo na elonga ya mobulungano ya Antonianiste, asukaki na kosala ete bakanga ye mpe bakatelaki ye etumbu na koni na 1706 elongo na mwana na ye, nsima ya kosambisa ye mpo na lipɛngwi, liboso ya tribinale ya civil oyo bamisionɛrɛ ya Capucins Bernardo da Gallo mpe Lorenzo da Lucca bapesaki toli .

Nsima ya koyambola masumu na ye, batumbaki ye na bomoi na koni o mokolo 2 sanza ya nsambo 1706, na engumba Evolulu (Angola), pene na Mbanza Kongo, elongo na moninga na ye mpe " anzelu », João Barro. Mwana na bango ya mobali oyo abotami sika abikisami na nzela ya intercession na mokonzi ya confesseur na bango ya suka, Papa Lorenzo da Lucca. Abatisamaki na Jerónimo, na bokeseni na mposa ya mama na ye oyo alingaki kopesa ye nkombo António .

Bitumba

Kimpa Vita abundi mpo na bomoko mpe bosangisi ya Kongo dia Ntolila, oyo ebebisamaki na etumba oyo ewumelaki pene na mibu 40, mpe abundaki contre colonisation portugaise kasi mpe mombongo ya baombo.

Longola elilingi ya mosakoli ya mwasi, Kimpa Vita azali mpe elilingi ya ekolo mpe ya anti-colonialisme

Mosala na ye eko zwa litomba na Mvemba Agua Rosasa, mokonzi ya Kongo dia Ntolila, oyo ako sangisa mokonzi.

Ba posterités ya sima

Atako ba yekoli na ye ba polaki na ba mbula oyo elandi (Pedro Constantinho da Silva alongami na Pierre IV na 1709), mouvement antonianiste ebikaki na liwa ya Kimpa Vita; ba bundisaki yango na missionnaires katoliki na XVIII mpe XIXsiecles Modèle:S2.

Messianisme congolais et angolais ya XX ekeke ( Matswanisme, Kimbanguisme mpe Tokoisme ), oyo ezali na mosala tii lelo, ezali kolobela elilingi ya Kimpa Vita . Ntango mosusu bapesaka ye nkombo ya lisɛki “ . Jeanne d' Arc ya kongo » , mpo na bokokani kati na biografi na ye mpe oyo ya Jeanne d' Arc, azikaki na bomoi na Rouen na 1431.

Na 1970, alakisaki ye na Fresco ya Afilika na Brazzaville, mosala ya socialiste oyo esengamaki na Répibliki populaire ya Congo mpo na komonisa lisolo ya peuple congolais. Liloba ya Lingala “ . etumba " (ndimbola " kobunda ") ekomami kuna pene na elongi na ye .

Iniversite ya Uíge, na Angola, babengaka yango " "Eteyelo Kimpa Vita" banda 2009 .

Talá mpe

• Romaine-mosakoli-mwasi